Συνέντευξη της Μαρίνας Παπαδή, υπεύθυνης της εξειδικευμένης εκπαιδευτικής μονάδας ΨΝΑ «Σχολείο 18 ΑΝΩ»στη Λίτσα Φρυδά
Η Μαρίνα Παπαδή είναι κλινικός Ψυχολόγος, με διδακτορικές σπουδές στη θεραπεία απεξάρτησης. Εργάσθηκε ως ψυχοθεραπεύτρια στην Μονάδα Απεξάρτηση 18 ΑΝΩ, ΨΝΑ, από το 1990. Από το 2010 έχει την επιστημονική ευθύνη της Εξειδικευμένης Εκπαιδευτικής Μονάδας ΨΝΑ «Σχολείο 18 ΑΝΩ».
-Κυρία Παπαδή, είστε επιστημονικά υπεύθυνη της Εξειδικευμένης Εκπαιδευτικής Μονάδας «Σχολείου 18ΑΝΩ» του ΨΝΑ. Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια για την ιστορία του Σχολείου; Πότε ιδρύθηκε και ποιες ανάγκες καθόρισαν τη δημιουργία του;
Αυτό που ονομάζουμε σχολείο 18ΑΝΩ ξεκίνησε το 2001, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα της βιβλιογραφίας και της κλινικής εμπειρίας, όπου βλέπαμε ότι τα θεραπευτικά προγράμματα σχεδίαζαν εξειδικευμένα εκπαιδευτικά πλαίσια για τους θεραπευόμενους τους. Αρχικά αυτό εστίασε στο να πιστοποιεί κάποιες γνώσεις στους θεραπευόμενους που ολοκλήρωναν τη θεραπεία τους, έτσι ώστε να έχουν καλύτερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Συνδέθηκε δηλαδή καθαρά με την εξεύρεση μιας δουλειάς, κάτι που όπως καταλαβαίνετε, παίζει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική επανένταξη. Το να μπορέσει ένας άνθρωπος, όταν ολοκληρώνει το πρόγραμμα απεξάρτησης, να βρει μια δουλειά στηρίζει πολύ καλύτερα την κοινωνική του επανένταξη. Στην πορεία όμως, και μέσα από τη λειτουργία του, είδαμε πώς μπορεί να σχεδιαστεί ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο στο οποίο θα συνυπάρχει το θεραπευτικό κομμάτι και το εκπαιδευτικό με έναν τρόπο που να υποστηρίζει το ένα το άλλο. Εκεί λοιπόν μπήκαν σοβαρά θεωρητικά ζητήματα για το πώς θα αναπτυχθεί δηλαδή αυτή δομή με έναν τρόπο που θα δένει αυτούς τους δύο στόχους. Εκεί χρησιμοποιήσαμε τα εργαλεία και τη θεωρητική προσέγγιση που εμείς έχουμε ως θεραπευτικό πλαίσιο για την απεξάρτηση. Ξέρουμε πολύ καλά ότι ένας άνθρωπος μας αφηγείται καθημερινά στη θεραπεία τα πολλαπλά τραύματα και τις δυσκολίες της εφηβείας του που είχε και στο σχολείο, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι που έρχονται στη θεραπεία δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν το σχολείο, είτε το ολοκλήρωσαν χωρίς να έχει γι’ αυτούς καμία ιδιαίτερη σημασία. Έτσι λοιπόν υπάρχει ένα βίωμα που εμείς το λαμβάνουμε υπόψη, το δουλεύουμε στη θεραπεία, και είδαμε ότι αυτό το βίωμα πρέπει να το αναγνωρίσουμε για να μπορέσει να λειτουργήσει καλύτερα το εκπαιδευτικό πλαίσιο. Με αυτή τη λογική λοιπόν ζητήσαμε από το υπουργείο Παιδείας να κάνει ένα σχεδιασμό για αυτό το εκπαιδευτικό πλαίσιο από κοινού μαζί μας. Και εκεί βάλαμε ως βασική προτεραιότητα οι εκπαιδευτικοί του ΥΠΠΕΘ που έρχονται να διδάξουν στο σχολείο να θέλουν οι ίδιοι να έρθουν εδώ, ως αποσπασμένοι και όχι δεσμευμένοι υπηρεσιακά όπως είναι ένας καθηγητής που πηγαίνει στο σχολείο της οργανικής του θέσης, ώστε αυτός ο άνθρωπος που θα έρθει εδώ να το επιλέξει, να ξέρει ότι θέλει να είναι εδώ, άρα και ότι μπορεί να φύγει αν κάποια στιγμή δεν θέλει πια να είναι. Να ξέρει, επίσης, ότι θα εκπαιδευθεί σε καινούργια πράγματα που δεν έχει διδαχθεί στις σπουδές του και ούτε γνωρίζει από την δική του εμπειρία, και κυρίως το δυναμικό της εξάρτησης και το δυναμικό της θεραπείας. Και βέβαια να θέλει να συμμετέχει σε μια ομάδα εποπτείας, όπου θα μάθει να μιλάει, να εκφράζει τις σκέψεις του, τα συναισθήματά του για το μαθητή του, τη μαθήτρια του που έχει μέσα στην τάξη, που μπορεί να του αρέσει, να μην του αρέσει, να τον δυσκολεύει, να τον διευκολύνει, να του σπάει τα νεύρα, να του δημιουργεί μια ιδιαίτερη κατάσταση. Αυτά ήταν πράγματα που αρχικά το υπουργείο δεν τα άκουγε καθόλου και έπειτα από πολλά χρόνια αγώνων, το 2015 το υπουργείο δέχθηκε τελικά αυτόν τον σχεδιασμό και μας ενέταξε στο πλαίσιο της αντισταθμιστικής εκπαίδευσης όπως την ορίζει το άρθρο 26 του N. 2016 και μας δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχουμε στην επιλογή του εκπαιδευτικού προσωπικού με βάση κάποια κριτήρια που δεν είναι μόνο τα τυπικά τους προσόντα αλλά , το κίνητρό τους να έρθουν σ’ αυτό το σχολείο (γιατί θέλουν να έρθουν σ’ αυτό το σχολείο, τι περιμένουν από αυτό, τι έχουν να δώσουν, τι έχουν να πάρουν) και η διαθεσιμότητα τους να γίνουν και αυτοί ξανά μαθητές, με την έννοια να μάθουν καινούργια πράγματα που δεν έχουν μάθει σίγουρα από την εκπαίδευσή τους και να εφαρμόσουν διαδικασίες που δεν ακολουθούνται στο πρωινό σχολείο. Μετά το νόμο της αντισταθμιστικής εκπαίδευσης ακολούθησαν μια σειρά από τροποποιητικές διατάξεις, Φ.Ε.Κ., τα οποία ρυθμίζουν με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια την εσωτερική μας λειτουργία. Ποιες είναι οι υποχρεώσεις των καθηγητών, ποιες κατηγορίες καθηγητών θα έχουμε εδώ, κάτω από ποιες προϋποθέσεις, τη δέσμευσή τους στις αρχές του θεραπευτικού πλαισίου, τι κάνουμε εμείς ως θεραπευτές μαζί με τους καθηγητές, όλα αυτά περιγράφονται με σαφήνεια ώστε να υπάρχει ένα ξεκάθαρο συμβόλαιο του πώς λειτουργούμε, γιατί είναι πραγματικά πρωτοποριακό το «Σχολείο 18ΑΝΩ» δεν υπάρχει πουθενά αλλού θεσμοθετημένη αυτή η συνάντηση του θεραπευτικού πλαισίου με το εκπαιδευτικό.
-Ποια διαδικασία ακολουθείται στην επιλογή των εκπαιδευτικών;
Την διαδικασία την οποία ορίσαμε από κοινού με το υπουργείο Παιδείας. Υπάρχει μια πενταμελής επιτροπή, η οποία αποτελείται από 3 στελέχη ψυχολόγους εξειδικευμένους στην απεξάρτηση και δύο στελέχη του Υπουργείου Παιδείας, εκ των οποίων ο ένας είναι ο Διευθυντής της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Αττικής, ως Πρόεδρος της Επιτροπής, και υπάρχει μια διαδικασία βάσει της οποίας προσμετρώνται τα τυπικά προσόντα. Σημαντικά προσόντα που μπορεί να έχει ο καθηγητής που θα επιλεγεί είναι η εμπειρία διδασκαλίας σε αντίστοιχο πλαίσιο, μια εκπαίδευση στο δυναμικό της απεξάρτησης, και η συνέντευξη. Αυτή η συνέντευξη έχει για μας καθοριστική σημασία, κυρίως στο να δούμε σε μια πρώτη επαφή, κάποιες φορές δεν αρκεί μία αλλά χρειάζονται περισσότερες επαφές, γιατί αυτός ο άνθρωπος θέλει να έρθει, τι τον φέρνει εδώ, κι αν αυτό που τον φέρνει εδώ μπορεί να συμβαδίσει με τη λειτουργία του σχολείου. Εάν μπορεί να συμβαδίσει, τότε είναι καλοδεχούμενος και πραγματικά συνήθως έχουμε μια καλή συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς. Δεν είχαμε ποτέ προβλήματα με τους εκπαιδευτικούς και όταν ήρθαν στιγμές που κάπως δεν ήθελαν να παρακολουθήσουν το πλαίσιο, ή τους φαινότανε κάτι που δεν μπορούσαν να το υποστηρίξουν, πολύ έντιμα και πολύ ωραία σταμάτησαν τη συνεργασία τους μαζί μας, και εμείς από την πλευρά μας τους αποδεσμεύσαμε, χωρίς να διαταραχθεί η μεταξύ μας σχέση. Το ότι δεν μπόρεσε να συνεχιστεί η συνεργασία μας δε σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν πρόσφεραν. Πρόσφεραν πάρα πολλά πράγματα και νομίζω ότι πήραν κι εκείνοι από μας. Απλά υπάρχει μία στιγμή που αυτό που κάνει κανείς μπορεί να μη του αρέσει πια και ο κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει το δικαίωμα να το σταματάει. Μην ξεχνάμε και την ιδιαιτερότητα της δουλειάς στο δικό μας πλαίσιο. Ο εκπαιδευτικός στο σχολείο μας θα έρθει σε επαφή με έναν μαθητή ο οποίος ξαναπιάνει το βιβλίο στα χέρια του μετά από 10-15 χρόνια, ή και 20 ακόμα σε πολλές περιπτώσεις. Θα πρέπει επομένως να του διδάξει μια ύλη γυμνασίου ή λυκείου, θυμίζοντάς του βασικές αριθμητικές πράξεις, θυμίζοντάς του βασικούς γραμματικούς κανόνες. Όπως και για τον μαθητή έτσι και για τον εκπαιδευτικό δεν είναι εύκολο να μπει σ’ αυτή τη λειτουργία. Δεν είναι πάντα και εύκολο να αντέξει τη δυσκολία του μαθητή, τη δυσφορία που θα νιώσει επειδή δεν θυμάται απλά και βασικά πράγματα, και έχει ανάγκη εκείνη την ώρα από τον καθηγητή να μπορεί να τον υποστηρίξει. Αυτό λοιπόν είναι κάτι που εμείς, ως θεραπευτές, το ενισχύουμε πάρα πολύ ώστε να μπορέσουμε να στηρίξουμε με τη σειρά μας τον εκπαιδευτικό σε αυτόν του τον ρόλο. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι ενδυναμωμένοι, αλλά κυρίως διαθέσιμοι, γιατί αρχικά δεν το ξέρουν πώς να το αντιμετωπίσουν. Εγώ, αν πήγαινα σε ένα άλλο πλαίσιο από αυτό που είμαι εκπαιδευμένη για να δουλέψω, δεν ξέρω αν εξαρχής θα το κατάφερνα. Απλά ξέρω αν είμαι διαθέσιμη να μπω σ’ αυτές τις καινούργιες διαδικασίες. Και γι’ αυτό η συνέντευξη πάνω σε ένα περιστατικό που τους παρουσιάζουμε, είναι καθοριστική για μας. Για μας είναι επίσης πολύ σημαντικό το ότι έχουμε εξασφαλίσει ένα αξιόπιστο και διάφανο πλαίσιο για την επιλογή των καθηγητών. Γιατί έχει τεράστια σημασία για μας να μπορούμε να λειτουργούμε ξεκάθαρα μεταξύ μας, στις σχέσεις μας, και να ξέρουν κι αυτοί που έρχονται.
-Ποιες είναι οι προϋποθέσεις φοίτησης και ποια η διαδικασία που ακολουθείται για την εγγραφή των μαθητών;
Εδώ οι μαθητές έχουν δυο δυνατότητες για να φοιτήσουν. Μπορούν να κάνουν χρήση του δικαιώματος που τους δίνει η νομοθεσία για τους κατ’ ιδίαν διδαχθέντες, που σημαίνει ότι επειδή ανήκουν σε ευάλωτη κοινωνική ομάδα μπορούν να πάνε απευθείας στον απολυτήριο τίτλο της βαθμίδας που είχαν σταματήσει. Εμείς έχουμε προσδιορίσει ότι αν έχουν περάσει τρία χρόνια από την τελευταία εγγραφή τους σε μία τάξη – στην πλειοψηφία οι μαθητές μας έχουν περάσει όχι τρία, αλλά δεκατρία και παραπάνω χρόνια από τότε που άφησαν το σχολείο – μπορούν κατευθείαν να πάνε στις εξετάσεις για το απολυτήριο του γυμνασίου ή του λυκείου. Αυτός είναι ο ένας δρόμος. Ο άλλος δρόμος είναι να έρθει κανείς κανονικά σαν μαθητής να παρακολουθήσει την πρώτη, τη δευτέρα, την τρίτη τάξη, αν θέλει. Έχουμε παρατηρήσει ότι ο δεύτερος δρόμος είναι πραγματικά ουσιαστικός γιατί επιτρέπει μια πολύ ώριμη επανασύνδεση με αυτό το βίωμα το παλιό, το τραυματικό και το αναπληρώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Το μετουσιώνει πάρα πολύ καλά, ωστόσο δεν είναι όλοι οι μαθητές διαθέσιμοι για μια τέτοια δυναμική. Εμείς δεχόμαστε και τους κατ’ ιδίαν διδαχθέντες και γενικά πάει πάρα πολύ καλά. Στο σχολείο μας έχουμε όλες τις τάξεις του γυμνασίου, συνήθως βέβαια κυριαρχεί το απολυτήριο, έχουμε όλες τις τάξεις του λυκείου, και εκεί πάλι κυριαρχεί το απολυτήριο, έχουμε προετοιμασία πανελλαδικών εξετάσεων, τρία τμήματα ξένων γλωσσών, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, και ένα εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών με πολύ αναβαθμισμένους υπολογιστές, δωρεά του Υπουργείου Παιδείας, αν και δεν έχει την ευθύνη της υλικοτεχνικής υποδομής. Την ευθύνη αυτή την έχει αναλάβει το ψυχιατρικό νοσοκομείο όπου ανήκουμε διοικητικά. Υπάρχει και ένα τμήμα σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού που βοηθάει τους μαθητές μας να επιλέξουν κατεύθυνση, με βάση τα στοιχεία της προσωπικότητάς τους και το επάγγελμα που θα ήθελαν να ακολουθήσουν.
Τέλος υπάρχουν και τα τμήματα εκμάθησης της Ελληνικής Γλώσσας , για τους μαθητές που δεν έχουν ελληνική παιδεία και υπηκοότητα αλλά και για Έλληνες μαθητές που ουσιαστικά είναι λειτουργικά αναλφάβητοι.
–Η λέξη σχολείο στην ιστοσελίδα σας είναι γραμμένη μέσα σε εισαγωγικά. Γιατί;
Εμείς χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας πολύ τη λέξη σχολείο, ακριβώς γιατί θέλουμε να δώσουμε το νόημα αυτής της ιδιαίτερης υπηρεσίας, γιατί αποτελεί σχολείο για όλους μας. Ο καθηγητής θα μάθει κι αυτός, ο μαθητής σαφώς θα μάθει από τον καθηγητή, αλλά και για μας τους θεραπευτές είναι ένα εξειδικευμένο πλαίσιο σε σχέση τα άλλα πλαίσια που λειτουργούν στο ΨΝΑ -18ΑΝΩ. Εμείς εδώ πλαισιώνουμε στο εδώ και τώρα της ζωής του θεραπευόμενου, μία σχέση στο εδώ και τώρα με τον καθηγητή του. Πλαισιώνουμε μια σχέση. Όταν είναι στη θεραπεία ο θεραπευόμενος μας, αυτήν την σχέση την κάνουμε με αυτά που ανακαλεί από το ψυχικό του υλικό, τις εμπειρίες που θυμάται, τα βιώματα που κουβαλάει και προσπαθούμε να την τροποποιήσουμε, να την βελτιώσουμε, αλλά είμαστε εμείς κι αυτός. Εδώ είμαστε τρεις. Δεν είμαστε μόνο εμείς κι αυτός. Γι’ αυτό θεωρούμε ότι είμαστε μία δομή που πλαισιώνει μία σχέση. Όπως κάποτε ίσως θα μπορούσε να ήταν ένα τέτοιο πλαίσιο η οικογένεια του θεραπευόμενου, που όμως δεν υπήρξε. Ή όπως θα μπορούσε να ήταν και το σχολείο για την οικογένεια αυτή, που πάλι δεν υπήρξε. Άρα λοιπόν χρησιμοποιούμε τη λέξη «Σχολείο» στη βάση του μηνύματος και της ουσιαστικής λειτουργίας μας, γιατί ακριβώς δεν είναι μία σχολική μονάδα όπως ορίζει τις σχολικές ομάδες το υπουργείο, είναι μια εξειδικευμένη εκπαιδευτική μονάδα. Δεν είναι ούτε ειδικό σχολείο, αυτό θέλω να το υπογραμμίσω χίλιες φορές, δεν παρέχουμε κανενός τύπου ειδική εκπαίδευση, καμία μοριοδοτούμενη ή με άλλο τρόπο εκπαίδευση, απλώς είναι μια εκπαίδευση που δίνεται ίσως με τους καλύτερους δυνατούς όρους που θα μπορούσε να δοθεί σε κάθε άνθρωπο, κατά τη γνώμη μου. Πολύ περισσότερο τώρα εδώ. Η επίσημη ονομασία είναι: Τμήματα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης – Εξειδικευμένη Εκπαιδευτική Μονάδα. Εμείς ωστόσο χρησιμοποιούμε καθημερινά τον τίτλο «Σχολείο 18ΑΝΩ», θέλοντας να συνδέσουμε το θεραπευτικό με το εκπαιδευτικό πλαίσιο.
-Το παιδαγωγικό κομμάτι υποστηρίζει το θεραπευτικό;
Το υποστηρίζει πάρα πολύ, γιατί από τη βιβλιογραφία και τη δική μας εμπειρία ξέρουμε αυτό που σας είπα, ότι πρέπει να απαντήσει ένας άνθρωπος γιατί κάποια πράγματα τα σταμάτησε στη ζωή του, γιατί δεν είχαν νόημα τότε. Είναι πολύ εύκολο να σας πω ότι η αιτία που σταμάτησαν το σχολείο ήταν η ουσία, αλλά αν έρθετε να ακούσετε τους μαθητές μας θα ακούσετε ότι η ουσία δεν ήταν η αιτία, ήταν η αφορμή. Δεν υπήρχε νόημα στη ζωή τους γενικότερα. Δεν υπήρχε νόημα στην οικογένεια. Η οικογένεια μπορεί να μην είχε καθόλου καλό επίπεδο εκπαίδευσης, ή μπορεί να είχε το τέλειο επίπεδο εκπαίδευσης, όμως η εκπαίδευση δεν ήταν μια επενδεδυμένη συναισθηματικά διαδικασία. Με αποτέλεσμα αυτός ο άνθρωπος να μην μπορεί να λειτουργήσει ούτε στο σχολείο. Το σχολείο επίσης τον στιγμάτισε, τον όρισε ως κακό μαθητή, αρχικά, κακό παιδί, στη συνέχεια, αργότερα πρεζάκι, έναν άνθρωπο που κάνει χρήση, γιατί αυτή είναι η συνήθης ονομασία, κι αυτός τους στιγμάτισε, επίσης. Όσους τον απορρίψανε τους απέρριψε κι αυτός, με τη σειρά του. Αυτό σπάει εδώ. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει αν δεν υπάρχει θεραπευτική εμπειρία, αλλιώς θα γίνει με έναν τρόπο τραυματικό, ξανά. Άρα λοιπόν υποστηρίζει και το θεραπευτικό αίτημα γιατί τροποποιεί πράγματα σε επίπεδο ψυχικής λειτουργίας, που είναι βασικά για να φτάσουμε στην ουσιαστική απεξάρτηση, που δεν είναι απλά δεν κάνω χρήση, αλλά έρχομαι σε ρήξη με την ουσία σε όλα τα επίπεδα, πραγματικό, φανταστικό, συμβολικό και το κυριότερο είναι ότι βοηθάει πάρα πολύ και στην πρόληψη υποτροπής. Ειδικά για ανθρώπους που έχουν ολοκληρώσει τα θεραπευτικά τους προγράμματα, βλέπουμε πόσο ανάγκη έχουν να ‘ρθουν να προσπαθήσουν, ξέροντας ότι υπάρχει αυτό το πλαίσιο που θα τους στηρίξει συναισθηματικά, σε όλα τα επίπεδα. Με λίγα λόγια, ένας άνθρωπος που κάνει θεραπεία, αντιμετωπίζει αλλιώς το σχολείο. Αν ένα σχολείο είναι ευαισθητοποιημένο και ευέλικτο στο να ανταποκριθεί και αυτό, τότε υπάρχει μια πολύ καλή συνάντηση.
–Γνωρίζουμε ότι στη Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο της τέχνης στην απεξάρτηση. Πώς εντάσσεται η καλλιτεχνική παιδεία στο εκπαιδευτικό και το θεραπευτικό πρόγραμμα;
Τα βασικά εργαλεία της απεξάρτησης στα θεραπευτικά προγράμματα 18 ΑΝΩ είναι η ψυχοθεραπεία και η θεραπεία μέσω τέχνης.
Στο σχολείο, εξειδικευμένα καλλιτεχνικά μαθήματα ως μέρος του προγράμματος διδασκαλίας δεν γίνονται. Ωστόσο οι καθηγητές χρησιμοποιούν πάρα πολλές φορές μορφές τέχνης είτε σε ένα πρότζεκτ, είτε σε μια εργασία, είτε στη διδασκαλία ενός μαθήματος. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν πέρυσι, η διδασκαλία του ολοκαυτώματος από οι καθηγήτριες της ιστορίας και των αγγλικών πού διδάξαν το ολοκαύτωμα στους μαθητές και στις μαθήτριες μας χρησιμοποιώντας δικά τους εκπαιδευτικά εργαλεία όπως η ζωγραφική και κυρίως συνδέοντάς το με την έκφραση μέσω του σώματος, δηλαδή τη χοροθεραπεία. Πρέπει να πω ότι από αυτή τη δουλειά βγήκαν συγκλονιστικά πράγματα που βοήθησαν τους θεραπευόμενους όχι μόνο να μάθουν πράγματα για το σημαντικό αυτό ιστορικό γεγονός, αλλά κινητοποίησαν μέσα τους ταυτίσεις, ξέροντας το ολοκαύτωμα που σήμαινε γι’ αυτούς η καθημερινότητά τους στη χρήση. Ένα καθημερινό ολοκαύτωμα, ένα πολύ τραυματικό γεγονός, μπόρεσαν να το ξανασυνδέσουν, να το ξαναδούν, να νοηματοδοτήσουν και το δικό τους ολοκαύτωμα μέσα σε ένα ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο. Αποκαλύφθηκαν πραγματικά πολύ σημαντικές αλήθειες και πολύ σημαντικές εκπλήξεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας μαθητής ανακάλυψε κάτι για την οικογένειά του που δεν το γνώριζε. Κι αυτό άλλαξε σε μεγάλο βαθμό την εικόνα του για την οικογένειά του. Έτσι λοιπόν, ενώ υπάρχει μεγάλη σύνδεση της τέχνης με τη διδασκαλία, δεν διδάσκεται συστηματικά ένα καλλιτεχνικό μάθημα μέσα στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
-Θεωρείτε ότι ένα κλασικό σχολείο θα μπορούσε να εφαρμόσει αποτελεσματικά κάτι αντίστοιχο ως «πρόγραμμα» πρόληψης;
Πιστεύω πολύ, το έχω διαπιστώσει δηλαδή δουλεύοντας αρκετά χρόνια στα θεραπευτικά προγράμματα 18ΑΝΩ, ότι η θεραπεία και η εκπαίδευση έχουν μια κοινή βάση. Την ανθρώπινη σχέση. Εάν δεν έχεις σχέση με τον θεραπευτή σου δεν θα αλλάξεις, δεν θα τον εμπιστευτείς, δεν θα μοιραστείς μαζί του αυτά που σε βασανίζουν, αυτά που σε έχουν πονέσει. Εάν δεν έχεις σχέση με τον καθηγητή δεν θα μάθεις. Το ξέρουμε όλοι από την εμπειρία μας ως μαθητές, κι εσείς φαντάζομαι ως εκπαιδευτικοί το ξέρετε πολύ καλά πως η σχέση με ένα μαθητή ενισχύει το κίνητρό του. Άρα λοιπόν έχουν μια κοινή βάση και θεωρώ ότι σε όλα τα σχολεία αυτή η κοινή βάση μπορεί να πλαισιώσει αυτή τη σχέση του μαθητή με τον δάσκαλό του. Πρόληψη δεν είναι να έρθουμε σε ένα σχολείο να σας κάνουμε μια ενημέρωση. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε ανά πάσα στιγμή σε όλα τα σχολεία. Ωραία ακούγονται κάποια πράγματα, ίσως βοηθήσουν κάποιους γονείς και κάποιους μαθητές, αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα και δεν αποτελούν ένα ουσιαστικό πρόγραμμα πρόληψης. Ένα πρόγραμμα πρόληψης απαιτεί μια σταθερή συνεργασία με μια ομάδα εκπαιδευτικών, οι οποίοι όπως και εδώ εκπαιδεύονται και εποπτεύονται για ένα διάστημα, ώστε να μπορέσουν να προσεγγίσουν αλλιώς τους μαθητές τους. Δεν θα έρθουμε εμείς οι ειδικοί να προσεγγίσουμε τους μαθητές. Αυτό θα το κάνουν οι εκπαιδευτικοί. Έτσι λοιπόν ο στόχος της πρόληψης είναι να δημιουργήσει πυρήνες εκπαιδευτικών μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, οι οποίοι μπορούν, έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν τη γνώση και την τεχνογνωσία και σε άλλους συναδέλφους τους και να αλλάξει σιγά-σιγά ο τρόπος προσέγγισης και το κλίμα μέσα στο σχολείο. Αυτό απαιτεί βέβαια μακροχρόνιες και σταθερές παρεμβάσεις, απαιτεί δέσμευση και από τις δύο πλευρές και από τους εκπαιδευτικούς και από μας. Αλλά νομίζω ότι όπου έχουν λειτουργήσει, έχουν πάει πολύ καλά τα πράγματα. Είναι καθοριστικό για μας το γεγονός ότι όσοι εκπαιδευτικοί δουλεύουν εδώ σταθερά τα τελευταία χρόνια, συνήθως το πρωί δουλεύουν σε άλλα σχολεία, μεταφέρουν στα σχολεία τους μια άλλη κουλτούρα μ’ αυτό που κουβαλάνε από εμάς εδώ. Πάνε ίσως με έναν άλλο τρόπο. Όχι απαραίτητα συνειδητά. Δηλαδή αυτό το έχουν εσωτερικεύσει οι άνθρωποι. Και αυτό γίνεται αντιληπτό και από τους διευθυντές και από τους άλλους καθηγητές, και μας παίρνουν τηλέφωνο. Λένε: έχουμε περιστατικά εδώ, γίνεται χρήση, τι να κάνω, πώς να το αντιμετωπίσω. Είναι ζητήματα στα οποία καλούμαστε συνεχώς να απαντήσουμε και είναι κι ένας άλλος τομέας στον οποίο πια σιγά-σιγά βλέπω ότι μπορούμε να ανταποκριθούμε, θέλουμε να ανταποκριθούμε, αλλά είναι ένα επόμενο βήμα του Υπουργείου Παιδείας αυτό, αν θα μας δώσει αυτήν τη δυνατότητα κι αν θα θεσμοθετήσει μια τέτοια λειτουργία. Πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε.
–Η ύπαρξη ψυχολόγων στα σχολεία θα μπορούσε να βοηθήσει σ’ αυτήν την κατεύθυνση;
Ναι έχουμε πια πάρα πολλούς και αξιόλογους συναδέλφους, Αλλά η παρουσία ενός ψυχολόγου στο σχολείο θεωρώ ότι πρέπει να είναι συστηματική, καθημερινή, να αποτελεί μέρος της σχολικής μονάδας. Απ’ όσο γνωρίζω αυτή τη στιγμή οι ψυχολόγοι πηγαίνουν κάποιες ώρες, δυο τρεις φορές την εβδομάδα στο σχολείο και αυτό λειτουργεί σε ένα επίπεδο διασυνδετικό, ή δίνει περισσότερο μια καθοδήγηση. Όχι ότι δεν χρειάζεται, ασφαλώς χρειάζεται, όταν υπάρχουν περιστατικά τα οποία χρήζουν μιας ιδιαίτερης βοήθειας από πλευράς ψυχικής υγείας, σαφώς πρέπει να παρέμβει. Αλλά αν είναι μέρος της καθημερινής ζωής του σχολείου, όπως κι εδώ οι καθηγητές γίνονται μέρος του θεραπευτικού πλαισίου, θα έχει μια πολύ καλύτερη εικόνα και θα μπορεί να λειτουργήσει σοβαρά κι αποτελεσματικά. Βεβαίως είναι πολύ σημαντικό να μπουν η ψυχολόγοι στο σχολείο.
Για να μιλήσουμε ειλικρινά για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το μεγάλο πρόβλημα της χρήσης των ουσιών, που το ακούμε συνεχώς, που μας βομβαρδίζουν τα μέσα, πρέπει να καταλάβουμε ότι χρειάζεται μια συλλογική δράση, συνεργασίες, διεπιστημονικότητα, χρειάζεται αλληλεπίδραση ανάμεσα σε όλες τις ομάδες ανθρώπων που έχουν έναν ρόλο απέναντι στον άνθρωπο που κάνει χρήση ουσιών και θέλει να σταθεί στα πόδια του και να απεξαρτηθεί. Αν αυτοί συνεργαστούν μεταξύ τους, αυτό μπορεί να δημιουργήσει νέες υπηρεσίες, πλαίσια που μπορούν να αναβαθμίσουν και την παροχή υπηρεσιών που δίνονται σε αυτούς τους ανθρώπους. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε εδώ και ουσιαστικά θα έχουμε εφαρμόσει αυτό που η βιβλιογραφία και η κλινική εμπειρία μας λένε συνέχεια. Αυτό μας ζητάει. Δυστυχώς πολύ συχνά τα πράγματα λειτουργούν αποσπασματικά. Δεν υπάρχει αυτή η διασύνδεση. Δεν υπάρχει αυτή η συνεργασία και θεωρώ ότι χρειάζεται και η πολιτεία να το ενισχύσει, να το θεσμοθετήσει και να βοηθήσει τους ανθρώπους που υπηρετούν όπου κι αν υπηρετούν, στην εκπαίδευση, στη θεραπεία, στη δικαιοσύνη, όπου κι αν είναι, να μπορέσουν να αναπτύξουν αυτή τη σχέση στην κουλτούρα τους και στη δουλειά τους, έτσι ώστε να σταθούν δίπλα σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Θεωρώ ότι η πολιτεία πρέπει να βοηθήσει τα θεραπευτικά προγράμματα να αναπτύξουν θεραπευτικά πλαίσια με έναν τρόπο, που το κάθε πρόγραμμα θα χρησιμοποιεί τα εργαλεία του. Δεν υπάρχει ένας τρόπος, ένα μοντέλο που κάθε θεραπευτικό πρόγραμμα θα πρέπει να ακολουθήσει. Εμείς είμαστε ευχαριστημένοι γιατί μπορέσαμε να χρησιμοποιήσουμε τα δικά μας. Είμαστε πολύ χαρούμενοι γι αυτό κι αυτό μας δίνει και μια ασφάλεια για τον τρόπο που δουλεύουμε με τους καθηγητές. Δεν σημαίνει ότι το δικό μας είναι υποχρεωτικά το πιο κατάλληλο και για τους άλλους φορείς απεξάρτησης. Ο κάθε φορέας πρέπει να υποστηριχθεί από την πολιτεία, και από το Υπουργείο Υγείας και από το Υπουργείο Παιδείας, να αναπτύξει τα δικά του εκπαιδευτικά πλαίσια στον τρόπο που εκείνο μπορεί να τα λειτουργήσει.
Σας ευχαριστούμε!
Πηγή: Σελιδοδείκτης για την Εκπαίδευση και την Κοινωνίαhttps://selidodeiktis.edu.gr/2019/03/03/%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%B4%CE%AE-%CF%85%CF%80%CE%B5%CF%8D%CE%B8%CF%85/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου